Vijf jaar onvoorwaardelijk – Het Huis van Bewaring in bezettingstijd

De cel had een raampje, bovenin. Je kon de lucht zien, en soms zag je een vogeltje. Eén keer per dag werden we gelucht, één voor één, strikt gescheiden. Je werd naar een driehoekige ruimte gebracht, een meter of zeven lang, met muren aan alle kanten. Je kon alleen de lucht zien.

Vijf jaar onvoorwaardelijk. Het Huis van Bewaring in bezettingstijd geeft een indringend beeld van deze Groninger gevangenis tijdens de Tweede Wereldoorlog. Talloze mensen hebben er ‘gezeten’: mannen, vrouwen, kinderen zelfs. En onder slechte omstandigheden. Aan alles was een gebrek: voedsel, dekens, scheergerei, verwarming, privacy. Naarmate de oorlog vorderde nam de schaarste toe en kwamen er steeds meer politieke gevangenen. Gevangenen waar eigenlijk geen plek voor was. Gevangenen ook die zich goed gedroegen in tegenstelling tot de reguliere criminelen. Waar mogelijk probeerden ze elkaar te helpen, vaak met hulp van het gevangenispersoneel.

Verschrikkelijke dingen zijn er op deze plaats gebeurd. Gevangenen werden ernstig ziek, pleegden zelfmoord en werden op onmenselijke wijze gemarteld. Een enkele geluksvogel ontsnapte. Na de bevrijding kwam de ommekeer. Toen werden hier de mensen geïnterneerd en verhoord die zelf een hoofdrol hadden gespeeld tijdens de oorlog. Het Huis van Bewaring werd een plek waar nazi’s en NSB-ers zaten. Een aantal van de voormalige politieke gevangenen werd betrokken bij hun berechting.

Voor het onderzoek voorafgaand aan deze publicatie werden de originele bronnen uit het Huis van Bewaring gebruikt. Daarnaast zijn vele interviews afgenomen. Dertien mensen die op een of andere wijze te maken hadden met deze bajes vertellen over hoe het er was. Geen feitenrelaas maar echte indrukken, menselijke verhalen. Het harde geluid van een knarsende metalen gevangenisdeur die achter je dicht viel, als je bij je vader op bezoek mocht. De gekmakende afzondering van het bestaan in een cel. Het gemis van je dierbaren.
Het verhaal van een gevangenis in crisistijd, een tijd die alle verhoudingen op scherp stelde en continu om nieuwe oplossingen vroeg. Een indringend verhaal van keuzes, lijden en moed.